Kiệt sức nghề nghiệp (burnout) không còn là khái niệm xa lạ trong cuộc sống hiện đại. Bạn có thể đã từng nghe về những người thức trắng đêm để ôn thi, làm việc đến nửa đêm để kịp deadline, hay rơi vào trạng thái căng thẳng liên miên mà không biết khi nào mới được nghỉ ngơi. Họ dễ cáu gắt, mệt mỏi, mất động lực, và chỉ mong “xong việc cho rồi”. Đây là những dấu hiệu điển hình của burnout. Nhưng ngoài áp lực công việc quen thuộc, còn có những nguyên nhân ít ai ngờ tới âm thầm đẩy chúng ta vào tình trạng này. Hãy cùng khám phá 7 yếu tố bất ngờ gây kiệt sức và cách khắc phục nhé!
1. Chủ Nghĩa Hoàn Hảo Tiêu Cực – Kẻ Thù Của Tinh Thần
Hoàn hảo không phải lúc nào cũng tốt
Không phải mọi dạng hoàn hảo đều có hại. Tuy nhiên, khi bạn mãi chạy theo sự hoàn hảo và không bao giờ hài lòng với thành quả, áp lực sẽ dần biến thành stress mãn tính. Giáo sư tâm lý học Christina Maslach từ Đại học California Berkeley chỉ ra rằng burnout thường đi kèm với thái độ tiêu cực, kiệt quệ cảm xúc, và tự phê bình bản thân. Bạn có nhận thấy mình dễ cáu kỉnh, mất hứng thú hay cảm giác công việc chẳng còn ý nghĩa?
Làm sao để vượt qua?
Hãy học cách chấp nhận rằng không phải lúc nào mọi thứ cũng hoàn hảo. Đặt mục tiêu thực tế và tự thưởng cho bản thân khi hoàn thành.
2. Thiếu Kỳ Nghỉ Có Lương – Khi Đam Mê Không Đủ
Theo nghiên cứu của Spring Health, 33% người lao động từ 35-44 tuổi cho rằng thiếu thời gian nghỉ phép có lương (PTO) là nguyên nhân chính gây burnout. Dù bạn yêu công việc đến đâu, nếu bỏ ra quá nhiều năng lượng mà không nhận lại phần thưởng xứng đáng, kiệt sức vẫn có thể ập đến. Bác sĩ Carol Bernstein từ Đại học Y Albert Einstein (New York) mô tả burnout là bộ ba: mất kết nối, kiệt sức cảm xúc, và thiếu cảm giác thành tựu.
Giải pháp: Nếu công ty không cung cấp đủ ngày nghỉ, hãy chủ động sắp xếp thời gian thư giãn để tái tạo năng lượng.
3. Đi Làm Xa – “Kẻ Thù” Thầm Lặng Gây Kiệt Sức
Thời gian di chuyển ảnh hưởng thế nào?
Một nghiên cứu năm 2015 từ Đại học Montreal phát hiện rằng nếu thời gian đi làm vượt quá 20 phút, nguy cơ burnout tăng lên đáng kể. Khi vượt mốc 35 phút, người lao động bắt đầu có thái độ tiêu cực với công việc. Đi làm xa không chỉ tốn thời gian mà còn khiến bạn cảm thấy cuộc sống bị lãng phí giữa dòng xe cộ.
Cách giảm thiểu?
Xem xét làm việc từ xa (remote) hoặc chuyển đến gần công ty để tiết kiệm thời gian và năng lượng.
4. Thiếu Sở Thích Cá Nhân – Khi Cuộc Sống Chỉ Có Công Việc
Quora Yardy, một nhà văn 37 tuổi từ Melbourne, chia sẻ với ABC rằng chơi ukulele đã giúp cô vượt qua burnout sau thời gian khó khăn. Các nghiên cứu chỉ ra rằng sở thích như âm nhạc, vẽ tranh, hay thủ công không chỉ giảm stress mà còn cải thiện sức khỏe tâm lý và thể chất. Một nghiên cứu từ New Zealand còn cho thấy các hoạt động sáng tạo giúp tăng cảm giác hạnh phúc kéo dài đến ngày hôm sau.
Mẹo nhỏ: Hãy thử tìm một sở thích đơn giản như viết lách, đan len, hoặc nghe nhạc để cân bằng cuộc sống.
5. Tâm Lý “Phải Thành Công Bất Chấp” – Áp Lực Từ Xã Hội
Văn hóa làm việc không ngừng nghỉ
Xã hội hiện đại tôn vinh triết lý “làm giàu hoặc là chết”. Từ phim ảnh, âm nhạc đến các bài phát biểu truyền cảm hứng, chúng ta bị thôi thúc phải luôn vượt qua giới hạn. Nhưng huấn luyện viên Deborah Bulcock cảnh báo rằng áp lực tinh thần liên tục này dễ dẫn đến kiệt sức nghiêm trọng.
Lời khuyên
Đừng chạy theo những tiêu chuẩn không thực tế. Hãy tập trung vào sức khỏe tinh thần thay vì chỉ chăm chăm vào thành công.
6. Cảm Giác Mất Kiểm Soát – Khi Công Việc Điều Khiển Bạn
Theo Mayo Clinic, nếu bạn cảm thấy thiếu quyền tự chủ, thiếu hỗ trợ xã hội, hoặc phải làm những việc trái với giá trị bản thân, burnout sẽ rình rập. Việc luôn phải “on call” khiến sức khỏe tinh thần suy giảm nghiêm trọng.
Cách khắc phục: Thảo luận với cấp trên để có thêm quyền quyết định hoặc tìm cách điều chỉnh công việc phù hợp hơn với bạn.
7. Sang Chấn Tuổi Thơ – Dấu Vết Từ Quá Khứ
Ít ai ngờ rằng những trải nghiệm tiêu cực từ nhỏ (như lạm dụng, bỏ rơi) có thể ảnh hưởng đến khả năng đối phó với stress khi trưởng thành. Nghiên cứu từ Đại học Texas tại El Paso cho thấy người có nhiều adverse childhood experiences (ACEs) dễ bị burnout và trầm cảm hơn.
Hành động: Nếu nghi ngờ quá khứ ảnh hưởng đến hiện tại, hãy tìm đến chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ.
Làm Gì Khi Nhận Ra Mình Kiệt Sức?
Nhận biết burnout là bước đầu tiên để vượt qua. Đừng cố phớt lờ, vì điều đó chỉ khiến tình trạng tệ hơn. Dưới đây là một số gợi ý:
- Thay đổi thói quen: Thử yoga, nghe nhạc, hoặc dành thời gian cho bản thân thay vì lướt mạng xã hội vô thức.
- Nói “không”: Từ chối những nhiệm vụ không cần thiết để giảm áp lực.
- Tìm sự giúp đỡ: Bạn không cô đơn – hãy chia sẻ với bạn bè, gia đình hoặc chuyên gia nếu cần.
Tự chăm sóc bản thân không phải ích kỷ, mà là điều bắt buộc để duy trì sức khỏe lâu dài.
Kết Luận
Kiệt sức (burnout) không chỉ đến từ công việc quá tải mà còn từ những yếu tố bất ngờ như đi làm xa, thiếu sở thích, hay áp lực xã hội. Hiểu rõ những nguyên nhân này sẽ giúp bạn chủ động phòng tránh và cải thiện chất lượng cuộc sống. Nếu thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ để mọi người cùng biết nhé!
Nguồn tham khảo:
- Christina Maslach, Đại học California Berkeley
- Carol Bernstein, Đại học Y Albert Einstein
- Nghiên cứu từ Spring Health, Đại học Montreal, Đại học Texas tại El Paso, Mayo Clinic
- Bài viết tổng hợp từ video trên kênh Psy2Go (dữ liệu cập nhật đến 13/3/2025).
Hình: Pinterest
