“Trưởng thành của trẻ ngày nay” là một câu chuyện không chỉ khiến các bạn trẻ băn khoăn mà còn làm các bậc phụ huynh đau đầu. Trong mắt cha mẹ, con cái mãi là những đứa trẻ cần chở che, dù chúng đã 18 tuổi, vào đại học hay thậm chí lập gia đình. Một bạn trẻ giấu tên đã gửi thư về chương trình “Dòng chảy cuộc đời” của Tổng Giáo phận Sài Gòn, chia sẻ: “Mẹ tôi xỉu khi thấy tôi hút thuốc lần đầu, rồi gào khóc cho rằng tôi hư hỏng. Có hôm đi chơi, mẹ gọi cả chục cuộc chỉ để hỏi tôi đang làm gì, ở đâu, bao giờ về.” Vậy làm sao để cha mẹ chấp nhận buông tay con khi chúng bước vào tuổi trưởng thành? Hãy cùng phân tích qua góc nhìn tâm lý học và thực tế xã hội.
Vì sao phụ huynh khó buông tay con?
Sự lo lắng của cha mẹ không phải vô cớ. Xã hội Việt Nam hiện nay đầy bất an: giao thông nguy hiểm, ma túy len lỏi vào học đường, mang thai sớm, và nhiều rủi ro khác khiến phụ huynh luôn muốn kiểm soát con. Theo tâm lý học, đây là phản ứng tự nhiên khi cha mẹ coi con là “khoản đầu tư lớn” (investment), sợ con vấp ngã sẽ mất cả tương lai (Steinberg, 2014). Chẳng phụ huynh nào muốn con mình vừa xong lớp 12 đã nghiện ngập hay thất bại trong đời.
Ngoài ra, văn hóa Việt Nam khác với phương Tây – nơi trẻ 18 tuổi được tự do, cha mẹ không còn trách nhiệm pháp lý. Ở ta, dù con đã lớn, cha mẹ vẫn xem mình là người bảo vệ suốt đời. Điều này dẫn đến xung đột: trẻ muốn thoát khỏi sự kèm cặp, còn phụ huynh thì sợ buông tay quá sớm.
Trưởng thành của trẻ em xưa và nay
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng trẻ ngày nay trưởng thành chậm hơn so với trước đây. Nếu cách đây 20 năm, 18 tuổi là độ tuổi đủ chín chắn để lập gia đình, thì nay, ngay cả ở tuổi 25, nhiều bạn trẻ vẫn chưa sẵn sàng (Arnett, 2000). Vì sao?
- Cảm xúc lấn át lý trí
Ở tuổi dậy thì và đầu 20, phần não trước trán – nơi kiểm soát nhận định và quyết định – chưa phát triển hoàn thiện (Casey et al., 2011). Trong khi đó, hormone đẩy cảm xúc lên cao, khiến trẻ sống thiên về tình cảm hơn lý trí. Đó là lý do các bài hát thất tình “mùi mẫn” thường ra đời ở độ tuổi này! - Lý tưởng hoá cuộc sống
Vào đại học, trẻ mơ mộng về tương lai, lý tưởng hóa mọi thứ – từ sự nghiệp đến tình yêu. Nhưng khi đối diện thực tế, nhiều bạn chưa đủ kỹ năng vượt khó, dễ thất bại và nổi loạn (Steinberg, 2014). Điều này khiến cha mẹ nghi ngờ mức độ trưởng thành của con. - Thiếu kỹ năng sống
Khác với thế hệ trước phải lao động chân tay và mưu sinh sớm, trẻ ngày nay lớn lên trong thời đại số, ít tương tác thực tế. Có bạn 22 tuổi vẫn không biết nấu cơm hay giặt đồ. Nếu không tự lo cho bản thân, làm sao lo cho người khác? (Arnett, 2000).
Thế nào là trưởng thành thực sự?
Theo tâm lý học, trưởng thành không chỉ là lớn lên về thể chất hay học vấn. Một người trưởng thành cần:
- Hiểu biết: Nhận thức về luật pháp, nhân văn và con người.
- Chịu trách nhiệm: Đứng vững trước hành động và quyết định của mình.
- Lo cho người khác: Có khả năng chăm sóc gia đình, bạn bè (Erikson, 1968).
Nếu bạn trẻ chưa đạt những điều này, cha mẹ khó lòng yên tâm buông tay. Nhưng nếu bạn đã sẵn sàng, hãy chứng minh để phụ huynh tin tưởng.
Phụ huynh nên làm gì để buông tay con đúng lúc?
- Tập buông từng bước
Từ 2 tuổi, trẻ đã muốn tự lập qua những bước chập chững. Đến mẫu giáo, đại học, rồi lập gia đình là các cột mốc tự nhiên để rời vòng tay cha mẹ. Phụ huynh nên dạy con kỹ năng sống (nấu ăn, quản lý thời gian) từ nhỏ, để con tự tin bước đi (Steinberg, 2014). - Đối thoại thay vì áp đặt
Khi con hút thuốc hay đi chơi khuya, đừng vội mắng mỏ. Hãy hỏi: “Con cảm thấy thế nào khi làm điều này?” hoặc “Con nghĩ hành động này ảnh hưởng ra sao?”. Lắng nghe giúp con tự nhận thức và giảm xung đột (Erikson, 1968). - Xây dựng niềm tin 2 chiều
Con nên minh bạch với cha mẹ: giới thiệu bạn bè, nói rõ đi đâu, về khi nào. Ngược lại, phụ huynh cần tôn trọng không gian riêng của con, tránh gọi điện kiểm soát liên tục. Niềm tin là chìa khóa để cả hai bên “dễ thở” hơn.
Trẻ em ngày nay: cơ hội và thách thức
Dù trưởng thành chậm, trẻ ngày nay có nhiều điểm mạnh: nhạy bén với công nghệ, nhiệt huyết, sáng tạo. Nhưng điểm yếu là cảm xúc chưa chín, kỹ năng sống hạn chế. Vì vậy, cả cha mẹ và con cái cần lùi lại một bước, thấu hiểu nhau để tránh mâu thuẫn gia đình.
Kết luận: Con cái cần cha mẹ đủ tốt
Trưởng thành của trẻ ngày nay không còn giống thế hệ trước. Cha mẹ cần học cách buông tay đúng lúc, còn con cái cần chứng minh mình xứng đáng với tự do. Nếu bạn đang bối rối trong mối quan hệ với phụ huynh, hãy bắt đầu bằng đối thoại và hành động có trách nhiệm. Cuộc sống là hành trình, và trưởng thành là nghệ thuật cần cả hai bên cùng vun đắp.
Hình ảnh: Pinterest
Nguồn Tham Khảo
- Toại, N.Đ (2020), Sự trưởng thành của con cái, Chương trình dòng dày cuộc đời, TGP. Sài Gòn
- Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55(5), 469-480.
- Casey, B. J., Jones, R. M., & Hare, T. A. (2011). The adolescent brain. Annals of the New York Academy of Sciences, 1124(1), 111-126.
- Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. W. W. Norton & Company.
- Steinberg, L. (2014). Age of opportunity: Lessons from the new science of adolescence. Houghton Mifflin Harcour
